139
ROZDZIAŁ 10. JAKOŚĆ DOSTAW ASFALTÓW. KONTROLA WG PN-EN ISO 4259
10.1.1. Błąd i niepewność pomiaru
Z każdym wykonywanym badaniem laboratoryjnym nieodłącznie związane są dwa pojęcia: błąd pomiaru oraz nie
pewność pomiaru.
Błąd pomiaru
– jest to rozbieżność pomiędzy uzyskanym wynikiem, a wartością rzeczywistą badanej cechy,
której wielkości na ogół nie znamy. Należy go rozumieć nie jako błąd powstały w wyniku pomyłki, ale jako
nieodłączny czynnik procesu pomiarowego. Błąd pomiaru jest bezpośrednio związany z daną metodą pomiaru.
W praktyce laboratoryjnej wyróżnia się następujące rodzaje błędów pomiarowych [3, 9]:
błędy systematyczne
– są to błędy, które pozostają stałe podczas wykonywania serii pomiarów danej
cechy, w takich samych warunkach (taki sam aparat, ten sam operator, itp.). Wynikają one z niedoskonałości
przyrządów i metod pomiarowych. Przykładem błędu systematycznego jest np. błąd wskazania przyrządu
pomiarowego, który znajduje się na świadectwie wzorcowania.
błędy przypadkowe
– są to błędy zmieniające się w sposób nieprzewidywalny i losowy, podczas wykony-
wania dużej liczby pomiarów tej samej właściwości w praktycznie niezmiennych warunkach. Do głównych
przyczyn powstawania błędów przypadkowych zalicza się:
– niedoskonałość zmysłów operatora i brak dostatecznej koncentracji podczas wykonywania badania,
– rozrzut wskazań przyrządów pomiarowych,
– krótkotrwałe zmiany różnych czynników zewnętrznych (np. wzrost temperatury w pomieszczeniu, zmiana
napięcia w sieci elektrycznej itd.).
Ograniczenie wpływu błędów przypadkowych uzyskuje się poprzez wielokrotny pomiar tej samej cechy
i przyjęcie średniej arytmetycznej jako wyniku ostatecznego.
błędy nadmierne
– są to błędy zwane pomyłkami lub błędami grubymi; wynikają z nieprawidłowego
wykonania pomiarów, powodują jawne zniekształcenie wyniku pomiaru.
Jeżeli na wynik danego badania nałoży się kilka różnych błędów pomiarowych wówczas otrzymany wynik będzie
całkowicie odbiegał od rzeczywistości.
Niepewność pomiaru
jest parametrem także związanym z otrzymanym wynikiem. Charakteryzuje ona rozrzut
wartości, które można przypisać do danej wielkości mierzonej [5]. Podając wynik badania danego parametru,
należy podać również informację ilościową („niepewność” jest zawsze liczbą) o dokładności przeprowadzenia
tego badania, czyli należy podać wyliczoną wcześniej niepewność pomiarową [5, 6]. Różne sposoby liczenia
niepewności pomiaru, można znaleźć w publikacjach oznaczonych przypisami 5 i 6.
O niepewności pomiaru danego parametru decyduje wiele czynników, np. dokładność przyrządów pomiarowych,
czynniki zewnętrzne tj.: temperatura, ciśnienie, wilgotność, wstrząsy, wibracje, a także różnego rodzaju błędy
losowe, błędy metody czy błędy wynikające z oceny wyniku.
Graficznie, niepewność pomiaru można przedstawić w następujący sposób:
